Γλώσσα, Διαίρεση και Βία

Κι εδώ οι σκέψεις προέρχονται από το Ζιζεκικό κλασσικό: The Antinomies of Tolerant Reason

Η κεντρική ιδέα είναι ότι η γλώσσα δεν ενώνει αλλά χωρίζει. Και μας χαρίζει τον ρατσισμό κι έξτρα βία όταν τα υποκείμενα έρχονται κοντά, ενώ μας αφήνει στην αποξένωση, ατομικότητα και ησυχία όταν τα υποκείμενα απέχουν μεταξύ τους.

Πως συμβαίνει αυτό; Όπως εγώ καταλαβαίνω τον Hegel, στην γλώσσα υπάρχει μια εγγενής βία που συνίσταται στην αφαίρεση των περισσοτέρων διαστάσεων των αντικειμένων και στην επικέντρωση σε μια, αυτή που δίνει και το όνομα στο αντικείμενο. Φυσικά αυτή η διεργασία που διασπά την οργανική ενότητα των μερών του αντικειμένου αποτελεί μια μουμιοποίηση του, και πλέον το αντικείμενο αντικαθίσταται από ένα σύμβολο (Signifier), μέσα σε ένα πεδίο νοήματος που μπορεί να είναι και τελείως αποξενωμένο από το σύνολο νόημα του αρχικού αντικειμένου.

Αυτή είναι και η φιλοσοφική πηγή του ρατσισμού. Τα πράγματα δηλαδή είναι αυτά που είναι και όλα συμμετέχουν σε ένα ευρύτερο Όλον, αλλά μόλις αρχίσει η γλώσσα να τα ονομάζει, αυτομάτως τα χωρίζει γιατί ακριβώς τα ονόματα κωδικοποιούν τα αντικείμενα με βάση συχνά αδιάφορες πλην όμως χτυπητές συνιστώσες τους: το χρώμα για παράδειγμα. Έτσι από εκεί που είχαμε δυο θηλαστικά, αξεχώριστα κατά 99.9%, τώρα ξεχωρίζουμε έναν μαύρο και έναν λευκό. Και άρα ανοίγει η δυνατότητα για να τους συμπεριφερθούμε διαφορετικά.

Και αφού αρχίσουμε να τους συμπεριφερόμαστε διαφορετικά, ο τεχνητός γλωσσικός διαχωρισμός έχει αρχίσει να παράγει πραγματικότητα, η οποία σπρώχνει ακόμα περισσότερο τη γλώσσα προς την κατεύθυνση των διαχωρισμών (αράπης-nigger), ώσπου σύντομα τα υποκείμενα μεταμορφώνονται σε αντικείμενα-θύματα που πάνω τους επενεργεί η παντοδύναμη γλωσσική βία.

Σχετικά με τη βία: Ισχύει τόσο για αντικείμενα όσο και για υποκείμενα ότι οι μεγάλες περιεκτικότητες σε περιορισμένο χώρο δημιουργούν βίαιες αντιδράσεις. Μοιάζει κάποιου είδους υπερβατικώς κληρονομημένης ιδιότητας, από τους πυρήνες του ατόμων που μας συνιστούν (κυριολεκτικά μιλώντας). Εδώ ο ρόλος της γλώσσας (και με την έννοια του Λόγου) λειτουργεί εμπρηστικά: Για την κάθε πλευρά, ο Άλλος συμπυκνώνεται στην φασματική συνιστώσα του στερεοτύπου του που κυκλοφορεί στο αντίπαλο στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να μην εκλαμβάνεται σαν μια αυτόνομη οντότητα αλλά σαν ενσάρκωση, ενέργημα του στερεοτύπου.

Επειδή όπως είπαμε παραπάνω η συμβολοποίηση μπορεί αρχικά να λειτουργεί στο ιδεατό επίπεδο αλλά κατόπιν αρχίζει και δημιουργεί πραγματικότητα, στο άκρο αυτού του φαύλου κύκλου τα συμβολοποιημένα υποκείμενα δεν μπορούν καν να αντιληφθούν τους εαυτούς τους έξω από το στερεότυπο τους (αφού μεγάλο μέρος της ενέργειάς τους πρέπει να καταναλώνεται για να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα που δημιουργούν όσοι τους αντιλαμβάνονται με τον στερεοτυπικό τρόπο). Έτσι καθώς σταδιακά το στερεότυπο δημιουργεί όλο και περισσότερη πραγματικότητα, η μούμια μετά από πολλά χτυπήματα στο υποκείμενο το σκοτώνει και το αντικαθιστά...

Φυσικά τα παραπάνω δεν αφορούν μόνο σε δρώντα υποκείμενα. Ο Νίτσε έλεγε ότι δεν υπάρχουν γεγονότα παρά μόνο ερμηνείες. Και πως να μην είναι έτσι αφού ο καθένας έχει υποκαταστήσει αντικείμενα και υποκείμενα που συναπαρτίζουν κάθε γεγονός με τις βολικές για αυτόν και την κουλτούρα του φασματικές αφαιρέσεις, έτσι που διόλου τυχαίως, οι αλληλεπιδράσεις στα πλαίσια του γεγονότος οδηγούν σε μια απλή και βολική αφήγηση (που επιβεβαιώνει και τις αρχικές αφαιρέσεις). Γι' αυτό και όλοι οι ανόητοι είναι γεμάτοι βεβαιότητες - όλα τα γεγονότα μοιάζει να δικαιώνουν τα δόγματά τους· παίζουνε χωρίς αντίπαλο.

Σημείωση:
Ο παλιός Ράμφος (και ο καινούριος;) θα έλεγε ότι τα παραπάνω αφορούν στις δυτικές εννοιολογικές γλώσσες της στατικότητας, της ατομικότητας (και άρα των διαχωρισμών) και των παγιωμένων εννοιών. Στα αρχαία αντιθέτως όπου κεντρικός χαρακτήρας της γλώσσας ήταν η προσωδία, η γλώσσα δηλαδή ήταν τραγούδι που έβγαινε από τα στόματα όλων και αποτελούσε ψυχικό δεσμό, ενώ οι λέξεις ήταν σύμβολα: κουβαλούσαν πάνω τους το βαρύ φορτίο όλης της ιστορίας και των ψυχικών δεσμών αντί να σημαίνουν κάποιο σημαινόμενο. Και πάλι όμως αυτή η σκοπιά πως εφαρμόζεται πάνω στην πολυπολιτισμικότητα όπου κοινή ιστορία και κοινός ψυχικός δεσμός δεν προϋπάρχει;