Σημειώσεις από το ομώνυμο του Ζίζεκ:
https://www.youtube.com/watch?v=RnTQhIRcrno
Ενδιαφέρουσα δεν είναι η ψηφιακή αναπαράσταση της πραγματικότητας (virtual reality) αλλά ακριβώς το αντίθετο: Η πραγματικότητα του εικονικού - το πως δηλαδή το εικονικό (κάτι που δεν υπάρχει) παράγει αποτελέσματα στον φυσικό κόσμο και άρα ήδη συνιστά πραγματικότητα, ή το πως ο ιδεατός τρόπος που προσλαμβάνουμε το έξω παράγει πραγματικότητα.
1. Imaginary virtual:
Ποτέ δεν προσλαμβάνουμε ανθρώπους και αντικείμενα ως το σύνολο της πραγματικότητάς τους. Πάντα βάζουμε απέναντί μας ένα ιδεατό υποσύνολο της πραγματικότητάς τους και αυτό δομεί την συμπεριφορά μας απέναντί τους. Για παράδειγμα, στον σημερινό κόσμο της ταχύτητας, της ανάπτυξης και των μαζικών και φθηνών υπηρεσιών, οι εργαζόμενοι σε μεγάλα καταστήματα μας παρουσιάζονται ως μια ανθρωπόμορφη ρομποτική κατασκευή με τυποποιημένη συμπεριφορά με αποτέλεσμα και η δική μας συμπεριφορά απέναντί τους να εξορίζει από την εικόνα τους το ότι είναι άνθρωποι, που δουλεύουν απλήρωτες υπερωρίες κτλ· απαιτούμε να μας παράσχουν τις υπηρεσίες τους με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Δυο εραστές διατηρούν την εικόνα του άλλου ως ανθρώπου, αλλά έχουν εξαιρέσει ο ένας από την εικόνα του άλλου την ποδαρίλα που μάλλον θα έχουν, το πως μάλλον θα ζορίζονται στην τουαλέτα κτλ - όταν μιλάει ένας πελάτης σε έναν σερβιτόρο η εικόνα είναι εξαιρετικά πιο περιορισμένη κτλ κτλ).
2. Symbolic virtual:
Η πραγματικότητα που παράγεται από αυτό που παραμένει πάντα εν δυνάμει, από το σύμβολο που δεν σημαίνει, από το σύμβολο που δεν σηματοδοτεί πράξη
e.g. Πατρική εξουσία: Είναι λειτουργική (περιορίζει επιτυχώς) όσο δεν περνάει στην πράξη, όσο μένει εν δυνάμει. Όταν η εξουσία περάσει πλήρως με βία στην πράξη (οδομαχίες κτλ) τότε χάνει την δύναμή της - μοιάζει γελοία και κυρίως μοιάζει να έχει χάσει τον έλεγχο. Π.χ. Ο γονιός που από τα νεύρα του φωνάζει και χτυπάει τα παιδιά. Κλασσικό παράδειγμα Έλληνα γονιού: ακριβώς επειδή έχει χάσει τελείως τον έλεγχο των παιδιών, φωνάζει συνεχώς και ποτέ δεν πραγματοποιεί τις απειλές του (αν κάνετε αταξίες δεν έχει παγωτό - τα παιδιά ξέρουν ότι και αταξίες θα κάνουν, και παγωτό θα πάρουν).
e.g. Πίστεις της κοινωνίας: Είναι λειτουργικές όταν όλοι πιστεύουν μέσω του άλλου: δεν πιστεύουν άμεσα οι ίδιοι αλλά συμπεριφέρονται ως να πίστευαν γιατί υποθέτουν ότι πιστεύουν όλοι οι υπόλοιποι. Έτσι κανείς δεν πιστεύει αλλά όλοι συμπεριφέρονται ως να πίστευαν. Αν η πίστη γίνει άμεση καταρρέει (ορίζει πλήρως την ζωή κάποιου, χάνει την δύναμή της γιατί κάνει τον πιστό καρικατούρα). πχ. Ούτε οι γονείς πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη, ούτε τα περισσότερα παιδιά. Αλλά τα παιδιά κάνουν ότι πιστεύουν γιατί η υπόθεση έχει δώρα και οι γονείς τους φέρνουν δώρα υποδυόμενοι τον Α. Βασίλη ως τα παιδιά να πίστευαν σε αυτόν. Το σχήμα καταστρέφεται αν η πίστη γίνει άμεση: Αν τα παιδιά πραγματικά πιστεύουν στον Α. Βασίλη, τότε όταν κρυμμένα δουν τους γονείς να βάζουν τα δώρα στο δέντρο, η ματαίωση θα είναι αμετάκλητη και δεν θα ενδιαφέρονται πια για την τελετουργία.
Άλλο παράδειγμα: Οι χρηματιστηριακές αγορές: Όλοι συμπεριφέρονται ως να είναι κάποιος υπαρκτός θεός που απαιτεί θυσίες, δίνει σημάδια ευοίωνα, εξευμενίζεται ή ρίχνει κάποια χώρα σε δυσμένεια, αλλά κανείς δεν πιστεύει ότι είναι ένας πραγματικός Θεός. Αν κάποιος το πίστευε θα τον κλείναν στο τρελάδικο κι όμως η πραγματική τρέλα βρίσκεται στα κεφάλια ενός ολόκληρου πλανήτη που συμπεριφέρεται ακριβώς ως να ήταν οι αγορές πραγματικότατος θεός και ρίχνει στον βωμό του έθνη ολόκληρα.
3. Real Virtual (09:45):
->
A. Imaginary real (10:40): Εικόνες/συμβάντα υπερβολικά ισχυρά για να μπορέσουν να προσληφθούν.Π.χ. Μεγάλες καταστροφές (11/9)
B. Symbolic real: Το πραγματικό κατά Λακάν είναι αυτό που αντιστέκεται στην συμβολοποίηση. Αυτό που υπάρχει, λειτουργεί αλλά δεν μπορεί να εξηγηθεί, να εκφραστεί, να συστήσει νόημα. Π.χ. Κβαντική φυσική: Μαθηματικά και φυσικοί νόμοι που πειραματικά επιβεβαιώνονται αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκφραστούν με λόγια μια και αντιβαίνουν τελείως στην κοινή πρόσληψη της πραγματικότητας (χρόνος που τρέχει ανάποδα, σωματίδια που βρίσκονται σε δυο μέρη ταυτόχρονα). Το symbolic real είναι ένα σύμπαν συμβόλων, μια λειτουργική συμβολική τάξη που δεν αντιστοιχεί στην κοινή εμπειρία της πραγματικότητας.
C. Real real (13:40):
Είναι ο πυρήνας του πραγματικού
1. the obscene shadow which accompanies the official(Symbolic?) real (ανοησίες στο στρατό - χαζά τραγούδια με εθνικιστικές κορώνες και βρισιές)
Αυτό που δεν ξέρεις ότι το ξέρεις (ασυνείδητο) σε ελέγχει.
Virtual real: Το πεδίο που καθορίζει το πως συντάσσονται εντός του τα πράγματα (όπως ο σίδηρος στο μαγνητικό πεδίο).
Ψυχαναλυτικό τραύμα: Δεν είναι η παρουσία ενός συμβάντος που καμπυλώνει την συμβολική τάξη, αλλά η πάντα ατελής συμβολική τάξη που αντιλαμβάνεται ορισμένα συμβάντα ως τραύματα και τυλίγεται επάνω τους. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, ενας βιασμός π.χ. δεν είναι το συμβάν που θα καμπυλώσει έως διάλυσης μια καλοτακτοποιημένη, αρραγή συμβολική τάξη, αλλά το γεγονός που θα διαπεράσει την άμυνα μιας ήδη ελλιπούς συμβολικής τάξης. Δηλαδή ένα κομμάτι πραγματικότητας το οποίο ήταν τελείως απών ως ενδεχόμενο κατά το χτίσιμο της συμβολικής τάξης.
Εντωμεταξύ, επειδή ποτέ η συμβολική τάξη δεν θα μπορέσει να εγκολπώσει κάθε δυνατή πραγματικότητα, κάθε ενδεχομενικότητα, πάντα μπορεί να την διαπεράσει κάποια πραγματικότητα που δεν είχε προβλεφθεί.
Είναι πιθανό μάλιστα το συμβάν να έχει λάβει χώρα πολύ προτού δημιουργηθεί η σχετική συμβολική τάξη. Τότε κατά τη δημιουργία της συμβολικής τάξης που αναγκαστικά είναι ατελής (βλ. μη-πληρότητα του Goedel) το συμβάν ανασύρεται από τη μνήμη και παίρνει κεντρική θέση στην καμπυλωμένη/διαρρηγμένη συμβολική τάξη. Π.χ. Το να δει ένα παιδί την συνουσία των γονέων δεν είναι κάτι που θα δημιουργήσει τραύμα, γιατί απλώς θα είναι άλλο ένα ακατανόητο πράγμα μεταξύ των πολλών της νεαρής του ηλικίας. Όταν όμως έρθει σε ηλικία που αρχίσει να δημιουργείται η συμβολική τάξη της σεξουαλικότητας, τότε το συμβάν του οποίου υπήρξε μάρτυρας θα πάρει κεντρική θέση στην συμβολική τάξη, αναγκάζοντάς την να καμπυλωθεί γύρω του.
Trauma as virtual @ politics:
Με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί πχ ο αντισημιτισμός. Δεν έχουμε μια αρμονική κοινωνία χωρίς ανταγωνισμούς και χωρίς εσωτερικές ανισορροπίες και έρχεται η φιγούρα του Εβραίου να τραυματίσει την τάξη της. Αντίθετα, έχουμε μια κοινωνία με εσωτερικές αντιθέσεις, αντιμαχόμενες τάξεις, ανταγωνισμούς και προκειμένου να εξηγηθεί αυτό το κενό/ανισορροπία στην συμβολική τάξη, επινοείται η φιγούρα του Εβραίου, ως το τραυματικό συμβάν που μας χαλάει μια καλοστημένη τακτική κοινωνία. Και ως τραυματικό συμβάν πρέπει να εξοστρακιστεί. Βέβαια θυμίζουμε ότι οι ναζί δεν μείναν στους εβραίους αλλά άρχισαν μια-μια να εξολοθρεύουν διάφορες περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Απόλυτα φυσικό, αφού αν κάποιος δεν έχει διάθεση να βρει τι πραγματικά φταίει σε μια κοινωνία, αρχίζει να εξολοθρεύει ένα-ένα τα φανταστικά αίτια.
Παρομοίως και με την νεωτερικότητα (modernity-καπιταλισμός). Πολλοί την προσεγγίζουν ως ένα αφηρημένο ολοκληρωμένο αρμονικό συμβολικό σύμπαν, και τα προβλήματα εντός της (πόλεμοι, οικολογικές καταστροφές, ανταγωνισμοί, αποξένωση κτλ) τα απορρίπτουν ως προβλήματα των συγκεκριμένων ενσαρκώσεών της (δυτικός μοντερνισμός/καπιταλισμός, καπιταλισμός της λατινικής αμερικής κτλ). Και υπήρξε ένα πείραμα πραγματικά εναλλακτικού μοντερνισμού: Το πως προσπάθησε ο φασισμός να επιλύσει τα παραπάνω προβλήματα, κρατώντας την βιομηχανική ανάπτυξη . Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό όμως, δεν είναι τα προβλήματα αυτά που διαρρηγνύουν την αρμονική τάξη του μοντερνισμού, αλλά ο ίδιος ο μοντερνισμός είναι αυτός που είναι ατελής, ασυνεπής και με εγγενείς αντιφάσεις. Κι έτσι οι συγκεκριμένες υλοποιήσεις του είναι απλώς οι προσπάθειες επίλυσης (π.χ. με την φασιστική προσέγγιση, την φιλελεύθερη προσέγγιση κτλ) της ασυνέπειας που ο αφηρημένος/καθολικός μοντερνισμός συνιστά.
Ο μοντερνισμός δηλαδή είναι (χωρίς να το ξέρει/ξέρουμε) η συμβολική τάξη της αντίληψης των ανθρωπίνων ως ανταγωνισμός μεταξύ ανθρώπων. Και οι συγκεκριμένες υλοποιήσεις του είναι απλώς οι προσπάθειες επίλυσης της πρωταρχικής εγγενούς αντίθεσης του ορισμού του. Η αρχική αντίληψη των πραγμάτων είναι που φταίει, η αρχική αφηρημένη δομή, όχι οι ενσαρκώσεις της (αν σε ένα μαγνητικό πεδίο ρίξεις δέκα φορές ρινίσματα σιδήρου, θα πάρεις δέκα διαφορετικές διατάξεις των ρινισμάτων, πάντα όμως στο ίδιο σχήμα του αρχικού πεδίου...).
The category of the Real is a purely formal category. Is is not a category of some formless content disturbing order. It is pure structural gap. It is a non substantial category. It is a difference, but a pure difference: A difference prior to what it is a difference between. The two positive terms appear afterwards as attempts to cover up the tension of the primordiar difference. I.e. the difference produces multiplicity.
e.g. Left vs. Right: It is not a distinction within a certain (specific) social whole. Είναι το κενό μεταξύ του πως αντιλαμβάνονται την κοινωνική δομή οι δεξιοί και οι αριστεροί. Ο παραδοσιακός δεξιός θεωρεί πως υπάρχει μια αρμονική κοινωνία (η συμβολική τάξη) και πως οι ριζοσπαστικοί αριστεροί είναι παρείσακτοι εισβολείς (το τραυματικό συμβάν) που διαταράσσουν την τάξη, ενώ οι αριστεροί αποδέχονται πρωταρχικά την πάλη και τον εγγενή ανταγωνισμό μιας κοινωνίας.
(41:00) Purely formal materialism - materialism is materialism of the difference
Primordial fact is pure self-difference, i.e. that there is a crack, an antagonism within the order of the one.
Self difference and not any kind of mythological polar opposites (feminin-masculine, yin-yang, light darkness.
Η πολλαπλότητα είναι αποτέλεσμα της πρωταρχικής διαφοράς που είναι εγγενής στην οντολογία του ενός, το ότι το ένα δεν μπορεί να συμπίπτει με τον εαυτό του. Αυτό βέβαια το λέει κι ο Πλωτίνος(?).
Το δεύτερο στοιχείο της διαφοράς πάντα λείπει και η διαφορά το δημιουργεί.
What is politics of pure difference (50:00):
it is not identity politics, it is not the politics of recognizing and tolerating differences
multicultural strugle, feniminist strugle, antiracist strugle is the logic of recognizing differences - all antagonistic struggles are εξ ορισμού μάχες μέχρις επικρατήσεως του ενός και εξάλειψης του άλλου
Η πολιτική της πρωταρχικής διαφοράς αντιθέτως είναι ότι υπάρχει πάντα μια καθολική αλήθεια σε κάθε κατάσταση - απλώς δεν είναι προσπελάσιμη από κάποια ουδέτερη θέση ίσων αποστάσεων από τα εμπλεκόμενα μέρη (multicultural logic), αλλά μόνο μέσα από τις συγκεκριμένες, υποκειμενικές θέσεις των εμπλεκόμενων/αντιμαχόμενων μερών.
O πραγματικός πυρήνας της ουτοπίας: Δεν είναι άσκηση πάνω στο σχεδιασμό φανταστικών κόσμων εκ του μηδενός. Είναι η εφεύρεση μιας διεξόδου από το τρέχον αδιέξοδο. Είναι αυτό που θα εφεύρουμε και που θα μας πάει παρακάτω όταν η τρέχουσα τάξη πραγμάτων μας έφερε σε τοίχο. Είναι το να κάνεις αυτό που εντός της τρέχουσας τάξης μοιάζει αδύνατο και που αφού το κάνεις, κοιτώντας πίσω θα μοιάζει αναπόφευκτο.
Η πραγματική ουτοπία σήμερα, το πραγματικό άτοπο δεν ήταν φυσικά η κομμουνιστική τάξη που κατέρρευσε το 89 αλλά το άτοπο της δεκαετίας του 90 και πέρα, ότι δηλαδή ο φιλελεύθερος καπιταλισμός είναι η μόνη ζωντανή εναλλακτική που απέμεινε (Φουκουγιάμα), η σημερινή πορεία και τάξη πραγμάτων (π.χ. η Ανάπτυξη) μπορεί να συνεχιστεί στο διηνεκές. Το σημαντικό είναι να μην αποθαρρυνόμαστε από το post-political politics (οι ιδεολογίες τελείωσαν, η μπίλια της κοινωνικής δομής έχει κάτσει αμετάκλητα στην φιλελεύθερη καπιταλιστική δημοκρατία, ας εστιάσουμε τις δράσεις μας στην μικροβελτίωσή της κτλ). Πρέπει να επανεφευρουμε το πως μπορούμε όχι να φανταζόμαστε εναλλακτικούς κόσμους αλλά πως μπορούμε να εκτρέψουμε τον σημερινό, υλοποιώντας εδώ και τώρα εντός του το ακατόρθωτο, το επαναστατικό.
Η ουσία είναι όχι το να φανταζόμαστε και να σχεδιάζουμε ουτοπίες, αλλά να ενσαρκώνουμε και να υλοποιούμε σήμερα μικρο-ουτοπίες που μπορούν να αλλάξουν τις συντεταγμένες των πραγμάτων.
Είναι θέμα επιβίωσης: Το μέλλον θα είναι η ουτοπία, ή δεν θα υπάρξει μέλλον.
