Hegel, Marx: Τα αντικείμενα (η πραγματικότητα) είναι αφηρημένα (abstract). Οι συλλήψεις (ιδέες-concepts) είναι συμπαγείς (concrete).
Π.χ. Το μικρόφωνο θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα συμπαγής οντότητα (και όντως είναι, αλλά σε ένα επίπεδο που δεν μας χρησιμεύει στην φιλοσοφικοκοινωνική ανάλυση). Όμως η ύπαρξή του έγινε δυνατή μόνο μέσα από μια τεράστια αλυσίδα τεχνολογικών εξελίξεων, μουσικής κουλτούρας κτλ κτλ., ενώ η ύπαρξή του έκανε δυνατή την αναπαραγωγή μουσικής, το να μιλάει ένας σε πολλούς σε κοινωνικές μαζώξεις κτλ. Έτσι, αυτό που φαίνεται συμπαγές αντικείμενο δεν είναι παρά ένα περίπλοκο δίκτυο κινούμενων σχέσεων (totality στην εγελιανή ορολογία).
Το point του είναι ότι οι αφηρημένες έννοιες δεν είναι απλώς επιστημολογικές κατηγορίες που αφορούν φιλοσόφους, αλλά συνιστούν ισότιμα με την ύλη την πραγματικότητα και παράγουν πραγματικότητα.
Παράδειγμα, σε σχέση με τα επαγγέλματα
Στον μεσαιωνικό κόσμο υπήρχαν τσαγκάρηδες, σιδεράδες, ιππότες. Αυτές οι ενασχολήσεις συνιστούσαν κεντρικό κομμάτι της ταυτότητας των ανθρώπων. Κανένας δεν έλεγε το επάγγελμά μου είναι σιδεράς ή ιππότης. Γι' αυτό δεν υπήρχε καν η έννοια του επαγγέλματος, παρά μόνο ίσως στο μυαλό κάποιων φιλοσόφων που θα ήθελαν να φτιάξουν μια αφηρημένη δομή, μια επιστημολογική κατηγορία που να περιλαμβάνει όλες τις ενασχολήσεις.
Σήμερα όμως στον καπιταλισμό που ο καθένας μπορεί να έχει σπουδάσει πληροφορική και να κάνει σήμερα τον υπάλληλο σε τηλεφωνικό κέντρο, και αύριο τον σερβιτόρο σε ταβέρνα, όχι μόνο υφίσταται η αφηρημένη έννοια του επαγγέλματος, αλλά έχει γίνει κοινωνική πραγματικότητα. Αν κάποτε κύριο κομμάτι της ταυτότητας κάποιου συνιστούσε το ότι είναι αγρότης, σήμερα αυτό το κομμάτι ταυτότητας έχει αντικατασταθεί από την αντίστοιχη αφαίρεση: είμαι εργατικό δυναμικό. Ως τέτοιο, μπορεί να κάνω σήμερα αυτό, και αύριο το άλλο.
Αυτό μας πάει στην καρτεσιανή πρόσληψη του ανθρώπου (σκέφτομαι άρα υπάρχω): Αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως μια αφαιρετική υποκειμενικότητα και όλες μας οι συμπαγείς ενσαρκώσεις αυτής της αφαίρεσης είναι ενδεχομενικές. Σε αυτό τον βαθμό, μπορούμε να επανεφεύρουμε την ενσάρκωσή μας με όποιον τρόπο επιθυμήσουμε. Μιλάμε λοιπόν για μια φιλοσοφία που θέτει τις βάσεις για την ριζική απελευθέρωση. Μια απελευθέρωση που αναγνωρίζοντας αυτή την ενδεχομενικότητα στο ποιος είμαι και στο ποια είναι η κουλτούρα μέσα στην οποία μεγάλωσα, με κάνει να αντικαθιστώ την συνολική μου ταυτότητα και αντίληψη του εαυτού μου με την αφηρημένη έννοια της καθολικότητας (εγώ είμαι εγώ, αλλά τι είναι αυτό το 'εγώ' δεδομένου του ότι θα μπορούσα να είμαι/γίνω οποιοσδήποτε άλλος;).
Κατά τον Μαρξ αυτό ακριβώς είναι ο προλετάριος: Μια υποκειμενικότητα άνευ συμπαγούς ουσίας. Μια και ό,τι παράγει δεν του ανήκει, απομειώνεται στην αφηρημένη έννοια του "εργατικού δυναμικού" και ως τέτοια προσλαμβάνει τον εαυτό του και ως τέτοια υφίσταται εντός της κοινωνικής πραγματικότητας.
No comments:
Post a Comment
Αν πράγματι έχεις κάτι να πεις πες το.