Zizek - Η πραγματικότητα του εικονικού

Σημειώσεις από το ομώνυμο του Ζίζεκ:

https://www.youtube.com/watch?v=RnTQhIRcrno

Ενδιαφέρουσα δεν είναι η ψηφιακή αναπαράσταση της πραγματικότητας (virtual reality) αλλά ακριβώς το αντίθετο: Η πραγματικότητα του εικονικού - το πως δηλαδή το εικονικό (κάτι που δεν υπάρχει) παράγει αποτελέσματα στον φυσικό κόσμο και άρα ήδη συνιστά πραγματικότητα, ή το πως ο ιδεατός τρόπος που προσλαμβάνουμε το έξω παράγει πραγματικότητα.

1. Imaginary virtual:
Ποτέ δεν προσλαμβάνουμε ανθρώπους και αντικείμενα ως το σύνολο της πραγματικότητάς τους. Πάντα βάζουμε απέναντί μας ένα ιδεατό υποσύνολο της πραγματικότητάς τους και αυτό δομεί την συμπεριφορά μας απέναντί τους. Για παράδειγμα, στον σημερινό κόσμο της ταχύτητας, της ανάπτυξης και των μαζικών και φθηνών υπηρεσιών, οι εργαζόμενοι σε μεγάλα καταστήματα μας παρουσιάζονται ως μια ανθρωπόμορφη ρομποτική κατασκευή με τυποποιημένη συμπεριφορά με αποτέλεσμα και η δική μας συμπεριφορά απέναντί τους να εξορίζει από την εικόνα τους το ότι είναι άνθρωποι, που δουλεύουν απλήρωτες υπερωρίες κτλ· απαιτούμε να μας παράσχουν τις υπηρεσίες τους με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Δυο εραστές διατηρούν την εικόνα του άλλου ως ανθρώπου, αλλά έχουν εξαιρέσει ο ένας από την εικόνα του άλλου την ποδαρίλα που μάλλον θα έχουν, το πως μάλλον θα ζορίζονται στην τουαλέτα κτλ - όταν μιλάει ένας πελάτης σε έναν σερβιτόρο η εικόνα είναι εξαιρετικά πιο περιορισμένη κτλ κτλ).

2. Symbolic virtual:
Η πραγματικότητα που παράγεται από αυτό που παραμένει πάντα εν δυνάμει, από το σύμβολο που δεν σημαίνει, από το σύμβολο που δεν σηματοδοτεί πράξη

e.g. Πατρική εξουσία: Είναι λειτουργική (περιορίζει επιτυχώς) όσο δεν περνάει στην πράξη, όσο μένει εν δυνάμει. Όταν η εξουσία περάσει πλήρως με βία στην πράξη (οδομαχίες κτλ) τότε χάνει την δύναμή της - μοιάζει γελοία και κυρίως μοιάζει να έχει χάσει τον έλεγχο. Π.χ. Ο γονιός που από τα νεύρα του φωνάζει και χτυπάει τα παιδιά. Κλασσικό παράδειγμα Έλληνα γονιού: ακριβώς επειδή έχει χάσει τελείως τον έλεγχο των παιδιών, φωνάζει συνεχώς και ποτέ δεν πραγματοποιεί τις απειλές του (αν κάνετε αταξίες δεν έχει παγωτό - τα παιδιά ξέρουν ότι και αταξίες θα κάνουν, και παγωτό θα πάρουν).

e.g. Πίστεις της κοινωνίας: Είναι λειτουργικές όταν όλοι πιστεύουν μέσω του άλλου: δεν πιστεύουν άμεσα οι ίδιοι αλλά συμπεριφέρονται ως να πίστευαν γιατί υποθέτουν ότι πιστεύουν όλοι οι υπόλοιποι. Έτσι κανείς δεν πιστεύει αλλά όλοι συμπεριφέρονται ως να πίστευαν. Αν η πίστη γίνει άμεση καταρρέει (ορίζει πλήρως την ζωή κάποιου, χάνει την δύναμή της γιατί κάνει τον πιστό καρικατούρα). πχ. Ούτε οι γονείς πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη, ούτε τα περισσότερα παιδιά. Αλλά τα παιδιά κάνουν ότι πιστεύουν γιατί η υπόθεση έχει δώρα και οι γονείς τους φέρνουν δώρα υποδυόμενοι τον Α. Βασίλη ως τα παιδιά να πίστευαν σε αυτόν. Το σχήμα καταστρέφεται αν η πίστη γίνει άμεση: Αν τα παιδιά πραγματικά πιστεύουν στον Α. Βασίλη, τότε όταν κρυμμένα δουν τους γονείς να βάζουν τα δώρα στο δέντρο, η ματαίωση θα είναι αμετάκλητη και δεν θα ενδιαφέρονται πια για την τελετουργία.

Άλλο παράδειγμα: Οι χρηματιστηριακές αγορές: Όλοι συμπεριφέρονται ως να είναι κάποιος υπαρκτός θεός που απαιτεί θυσίες, δίνει σημάδια ευοίωνα, εξευμενίζεται ή ρίχνει κάποια χώρα σε δυσμένεια, αλλά κανείς δεν πιστεύει ότι είναι ένας πραγματικός Θεός. Αν κάποιος το πίστευε θα τον κλείναν στο τρελάδικο κι όμως η πραγματική τρέλα βρίσκεται στα κεφάλια ενός ολόκληρου πλανήτη που συμπεριφέρεται ακριβώς ως να ήταν οι αγορές πραγματικότατος θεός και ρίχνει στον βωμό του έθνη ολόκληρα.

3. Real Virtual (09:45):
->
A. Imaginary real (10:40): Εικόνες/συμβάντα υπερβολικά ισχυρά για να μπορέσουν να προσληφθούν.Π.χ. Μεγάλες καταστροφές (11/9)

B. Symbolic real: Το πραγματικό κατά Λακάν είναι αυτό που αντιστέκεται στην συμβολοποίηση. Αυτό που υπάρχει, λειτουργεί αλλά δεν μπορεί να εξηγηθεί, να εκφραστεί, να συστήσει νόημα. Π.χ. Κβαντική φυσική: Μαθηματικά και φυσικοί νόμοι που πειραματικά επιβεβαιώνονται αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολο να εκφραστούν με λόγια μια και αντιβαίνουν τελείως στην κοινή πρόσληψη της πραγματικότητας (χρόνος που τρέχει ανάποδα, σωματίδια που βρίσκονται σε δυο μέρη ταυτόχρονα). Το symbolic real είναι ένα σύμπαν συμβόλων, μια λειτουργική συμβολική τάξη που δεν αντιστοιχεί στην κοινή εμπειρία της πραγματικότητας.

C. Real real (13:40):
Είναι ο πυρήνας του πραγματικού
1. the obscene shadow which accompanies the official(Symbolic?) real (ανοησίες στο στρατό - χαζά τραγούδια με εθνικιστικές κορώνες και βρισιές)
Αυτό που δεν ξέρεις ότι το ξέρεις (ασυνείδητο) σε ελέγχει.
Virtual real: Το πεδίο που καθορίζει το πως συντάσσονται εντός του τα πράγματα (όπως ο σίδηρος στο μαγνητικό πεδίο).

Ψυχαναλυτικό τραύμα: Δεν είναι η παρουσία ενός συμβάντος που καμπυλώνει την συμβολική τάξη, αλλά η πάντα ατελής συμβολική τάξη που αντιλαμβάνεται ορισμένα συμβάντα ως τραύματα και τυλίγεται επάνω τους. Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, ενας βιασμός π.χ. δεν είναι το συμβάν που θα καμπυλώσει έως διάλυσης μια καλοτακτοποιημένη, αρραγή συμβολική τάξη, αλλά το γεγονός που θα διαπεράσει την άμυνα μιας ήδη ελλιπούς συμβολικής τάξης. Δηλαδή ένα κομμάτι πραγματικότητας το οποίο ήταν τελείως απών ως ενδεχόμενο κατά το χτίσιμο της συμβολικής τάξης.

Εντωμεταξύ, επειδή ποτέ η συμβολική τάξη δεν θα μπορέσει να εγκολπώσει κάθε δυνατή πραγματικότητα, κάθε ενδεχομενικότητα, πάντα μπορεί να την διαπεράσει κάποια πραγματικότητα που δεν είχε προβλεφθεί.

Είναι πιθανό μάλιστα το συμβάν να έχει λάβει χώρα πολύ προτού δημιουργηθεί η σχετική συμβολική τάξη. Τότε κατά τη δημιουργία της συμβολικής τάξης που αναγκαστικά είναι ατελής (βλ. μη-πληρότητα του Goedel) το συμβάν ανασύρεται από τη μνήμη και παίρνει κεντρική θέση στην καμπυλωμένη/διαρρηγμένη συμβολική τάξη. Π.χ. Το να δει ένα παιδί την συνουσία των γονέων δεν είναι κάτι που θα δημιουργήσει τραύμα, γιατί απλώς θα είναι άλλο ένα ακατανόητο πράγμα μεταξύ των πολλών της νεαρής του ηλικίας. Όταν όμως έρθει σε ηλικία που αρχίσει να δημιουργείται η συμβολική τάξη της σεξουαλικότητας, τότε το συμβάν του οποίου υπήρξε μάρτυρας θα πάρει κεντρική θέση στην συμβολική τάξη, αναγκάζοντάς την να καμπυλωθεί γύρω του.

Trauma as virtual @ politics:

Με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί πχ ο αντισημιτισμός. Δεν έχουμε μια αρμονική κοινωνία χωρίς ανταγωνισμούς και χωρίς εσωτερικές ανισορροπίες και έρχεται η φιγούρα του Εβραίου να τραυματίσει την τάξη της. Αντίθετα, έχουμε μια κοινωνία με εσωτερικές αντιθέσεις, αντιμαχόμενες τάξεις, ανταγωνισμούς και προκειμένου να εξηγηθεί αυτό το κενό/ανισορροπία στην συμβολική τάξη, επινοείται η φιγούρα του Εβραίου, ως το τραυματικό συμβάν που μας χαλάει μια καλοστημένη τακτική κοινωνία. Και ως τραυματικό συμβάν πρέπει να εξοστρακιστεί. Βέβαια θυμίζουμε ότι οι ναζί δεν μείναν στους εβραίους αλλά άρχισαν μια-μια να εξολοθρεύουν διάφορες περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες. Απόλυτα φυσικό, αφού αν κάποιος δεν έχει διάθεση να βρει τι πραγματικά φταίει σε μια κοινωνία, αρχίζει να εξολοθρεύει ένα-ένα τα φανταστικά αίτια.

Παρομοίως και με την νεωτερικότητα (modernity-καπιταλισμός). Πολλοί την προσεγγίζουν ως ένα αφηρημένο ολοκληρωμένο αρμονικό συμβολικό σύμπαν, και τα προβλήματα εντός της (πόλεμοι, οικολογικές καταστροφές, ανταγωνισμοί, αποξένωση κτλ) τα απορρίπτουν ως προβλήματα των συγκεκριμένων ενσαρκώσεών της (δυτικός μοντερνισμός/καπιταλισμός, καπιταλισμός της λατινικής αμερικής κτλ). Και υπήρξε ένα πείραμα πραγματικά εναλλακτικού μοντερνισμού: Το πως προσπάθησε ο φασισμός να επιλύσει τα παραπάνω προβλήματα, κρατώντας την βιομηχανική ανάπτυξη . Σύμφωνα με το παραπάνω σκεπτικό όμως, δεν είναι τα προβλήματα αυτά που διαρρηγνύουν την αρμονική τάξη του μοντερνισμού, αλλά ο ίδιος ο μοντερνισμός είναι αυτός που είναι ατελής, ασυνεπής και με εγγενείς αντιφάσεις. Κι έτσι οι συγκεκριμένες υλοποιήσεις του είναι απλώς οι προσπάθειες επίλυσης (π.χ. με την φασιστική προσέγγιση, την φιλελεύθερη προσέγγιση κτλ) της ασυνέπειας που ο αφηρημένος/καθολικός μοντερνισμός συνιστά. 

Ο μοντερνισμός δηλαδή είναι (χωρίς να το ξέρει/ξέρουμε) η συμβολική τάξη της αντίληψης των ανθρωπίνων ως ανταγωνισμός μεταξύ ανθρώπων. Και οι συγκεκριμένες υλοποιήσεις του είναι απλώς οι προσπάθειες επίλυσης της πρωταρχικής εγγενούς αντίθεσης του ορισμού του. Η αρχική αντίληψη των πραγμάτων είναι που φταίει, η αρχική αφηρημένη δομή, όχι οι ενσαρκώσεις της (αν σε ένα μαγνητικό πεδίο ρίξεις δέκα φορές ρινίσματα σιδήρου, θα πάρεις δέκα διαφορετικές διατάξεις των ρινισμάτων, πάντα όμως στο ίδιο σχήμα του αρχικού πεδίου...). 

The category of the Real is a purely formal category. Is is not a category of some formless content disturbing order. It is pure structural gap. It is a non substantial category. It is a difference, but a pure difference: A difference prior to what it is a difference between. The two positive terms appear afterwards as attempts to cover up the tension of the primordiar difference. I.e. the difference produces multiplicity.
e.g. Left vs. Right: It is not a distinction within a certain (specific) social whole. Είναι το κενό μεταξύ του πως αντιλαμβάνονται την κοινωνική δομή οι δεξιοί και οι αριστεροί. Ο παραδοσιακός δεξιός θεωρεί πως υπάρχει μια αρμονική κοινωνία (η συμβολική τάξη) και πως οι ριζοσπαστικοί αριστεροί είναι παρείσακτοι εισβολείς (το τραυματικό συμβάν) που διαταράσσουν την τάξη, ενώ οι αριστεροί αποδέχονται πρωταρχικά την πάλη και τον εγγενή ανταγωνισμό μιας κοινωνίας.

(41:00) Purely formal materialism - materialism is materialism of the difference
Primordial fact is pure self-difference, i.e. that there is a crack, an antagonism within the order of the one.
Self difference and not any kind of mythological polar opposites (feminin-masculine, yin-yang, light darkness.
Η πολλαπλότητα είναι αποτέλεσμα της πρωταρχικής διαφοράς που είναι εγγενής στην οντολογία του ενός, το ότι το ένα δεν μπορεί να συμπίπτει με τον εαυτό του. Αυτό βέβαια το λέει κι ο Πλωτίνος(?).
Το δεύτερο στοιχείο της διαφοράς πάντα λείπει και η διαφορά το δημιουργεί.

What is politics of pure difference (50:00):

it is not identity politics, it is not the politics of recognizing and tolerating differences
multicultural strugle, feniminist strugle, antiracist strugle is the logic of recognizing differences - all antagonistic struggles are εξ ορισμού μάχες μέχρις επικρατήσεως του ενός και εξάλειψης του άλλου
Η πολιτική της πρωταρχικής διαφοράς αντιθέτως είναι ότι υπάρχει πάντα μια καθολική αλήθεια σε κάθε κατάσταση - απλώς δεν είναι προσπελάσιμη από κάποια ουδέτερη θέση ίσων αποστάσεων από τα εμπλεκόμενα μέρη (multicultural logic), αλλά μόνο μέσα από τις συγκεκριμένες, υποκειμενικές θέσεις των εμπλεκόμενων/αντιμαχόμενων μερών.

O πραγματικός πυρήνας της ουτοπίας: Δεν είναι άσκηση πάνω στο σχεδιασμό φανταστικών κόσμων εκ του μηδενός. Είναι η εφεύρεση μιας διεξόδου από το τρέχον αδιέξοδο. Είναι αυτό που θα εφεύρουμε και που θα μας πάει παρακάτω όταν η τρέχουσα τάξη πραγμάτων μας έφερε σε τοίχο. Είναι το να κάνεις αυτό που εντός της τρέχουσας τάξης μοιάζει αδύνατο και που αφού το κάνεις, κοιτώντας πίσω θα μοιάζει αναπόφευκτο.
Η πραγματική ουτοπία σήμερα, το πραγματικό άτοπο δεν ήταν φυσικά η κομμουνιστική τάξη που κατέρρευσε το 89 αλλά το άτοπο της δεκαετίας του 90 και πέρα, ότι δηλαδή ο φιλελεύθερος καπιταλισμός είναι η μόνη ζωντανή εναλλακτική που απέμεινε (Φουκουγιάμα), η σημερινή πορεία και τάξη πραγμάτων (π.χ. η Ανάπτυξη) μπορεί να συνεχιστεί στο διηνεκές. Το σημαντικό είναι να μην αποθαρρυνόμαστε από το post-political politics (οι ιδεολογίες τελείωσαν, η μπίλια της κοινωνικής δομής έχει κάτσει αμετάκλητα στην φιλελεύθερη καπιταλιστική δημοκρατία, ας εστιάσουμε τις δράσεις μας στην μικροβελτίωσή της κτλ). Πρέπει να επανεφευρουμε το πως μπορούμε όχι να φανταζόμαστε εναλλακτικούς κόσμους αλλά πως μπορούμε να εκτρέψουμε τον σημερινό, υλοποιώντας εδώ και τώρα εντός του το ακατόρθωτο, το επαναστατικό.

Η ουσία είναι όχι το να φανταζόμαστε και να σχεδιάζουμε ουτοπίες, αλλά να ενσαρκώνουμε και να υλοποιούμε σήμερα μικρο-ουτοπίες που μπορούν να αλλάξουν τις συντεταγμένες των πραγμάτων.
Είναι θέμα επιβίωσης: Το μέλλον θα είναι η ουτοπία, ή δεν θα υπάρξει μέλλον.

Περί ανυπαρξίας γεγονότων

Wittgenstein, μετά το 1945:
Απλά και μόνο το να περιγράψεις τα γεγονότα, είναι πράγμα δύσκολο — γιατί πιστεύεις ότι χρειάζεται να γεμίσεις τα γεγονότα, να τα συμπληρώσεις ούτως ώστε να τα καταλάβεις. Είναι σα να βλέπεις μια οθόνη με σκόρπια χρώματα, μπαλώματα εδώ και κει, και λες: έτσι όπως είναι εδώ, δεν βγάζουν νόημα· νόημα βγαίνει μονάχα αν τα τους δώσω ένα σχήμα, αν τα συμπληρώσω. — Ενώ εγώ θέλω να πω: Να, έτσι όπως είναι, είναι ολόκληρα. (Αν τα συμπληρώσεις, αν τα γεμίσεις, τα διαστρεβλώνεις, τα παραποιείς).

---

Ένας σχολιασμός πάνω στο παραπάνω (έχει μια-δυο μικρές αναφορές σε λεγόμενα άλλων, μια και έχει γραφτεί στα πλαίσια μια άλλης συζήτησης) που όμως δεν θα μπερδέψουν το γενικό νόημα):

Χωρίς να είμαι ειδικός, η παρατήρηση του Witt. είναι στο πνεύμα του νιτσεϊκού:
"Nein, gerade Tatsachen gibt es nicht, nur Interpretationen. Wir können kein Faktum »an sich« feststellen: vielleicht ist es ein Unsinn, so etwas zu wollen. »Es ist alles subjektiv« sagt ihr: aber schon das ist Auslegung, das »Subjekt« ist nichts Gegebenes, sondern etwas Hinzu-Erdichtetes, Dahinter-Gestecktes."
Μετάφραση (δική μου - μετά λόγου γνώσης μεν, αλλά μην βασίσετε το διδακτορικό σας πάνω της):
"Όχι, δεν υπάρχουν καθαυτά γεγονότα, παρά μόνο ερμηνείες. Ίσως είναι άσκοπο να θέλουμε να συλλάβουμε κάτι τέτοιο. Όλα είναι υποκειμενικά, λέτε, αλλά ήδη κι αυτό είναι μια κατασκευή, μια ερμηνεία. Το υποκείμενο δεν είναι κάτι δοσμένο αλλά μια συνεχής διήγηση [κρυμμένη πίσω από τα πράματα]." (για το τελευταίο εντός αγκυλών έχω μια αμφιβολία).

Μερικές παρατηρήσεις πάνω στα σχόλια που προηγήθηκαν. Δεν καταλαβαίνω γιατί ο κ. Θεοδοσίου γράφει "δεν υπαρχει η λεξη "γεγονοτα". Βεβαίως και υπάρχει στο "zum Verständnis der Tatsachen diese ergänzen zu müssen" (Τatsachen = γεγονότα).

Επίσης, επειδή βλέπω στα σχόλια ότι υπάρχει ερώτημα ως προς το σε ποιου είδους γεγονότα αναφέρεται ( Kostas Constantius"απλά βρίσκω ενδιαφέρον να διευκρινιστεί το σε τι αναφέρεται. διότι αν π.χ. αναφέρεται μόνο στα γλωσσικά γεγονότα, είναι παραπλανητικό έτσι αποσπασμένο διότι τείνουμε να το διαβάζουμε να αναφέρεται στα γεγονότα εν γένει.")

Πάλι χωρίς να είμαι ειδικός, ο Witt. όπως και ο Nietzsche δεν αναφέρονται στα γλωσσικά γεγονότα αλλά ακριβώς στα γεγονότα εν γένει, με την παράδοξη υποσημείωση ότι ακριβώς αυτό αρνούνται: ότι υπάρχουν γεγονότα εν γένει (καθαυτά).

Να εξηγηθώ, στο μέτρο που το καταλαβαίνω. Σε αυτό βοηθάει πολύ η ερώτηση του Constantius. Μάλλον θα συμφωνούσε ο Nietzsche στο ότι γεγονότα εν γένει δεν υπάρχουν παρά μόνο γλωσσικά γεγονότα. Αυτό είναι που κατά τη γνώμη μου λέει ο Witt. Η περιγραφή κάποιου συμβάντος περισσότερο το δημιουργεί παρά περιγράφει κάτι που ήδη υπάρχει.

Κι επειδή ένα παράδειγμα πάντα ξεδιαλύνει τα πράγματα: Φανταστείτε πως είστε μάρτυρας του σκληρού βασανισμού ενός ανθρώπου. Η αγωνία, τα αίματα, η οργή, οι κραυγές, οι ικεσίες. Όλα αυτά, λέτε, είναι αντικειμενικά! Έγιναν αναντίρρητα! Είναι γεγονός!

Κι όμως, είναι απλώς αντικειμενικά στα μάτια κάθε υποκειμένου (ανθρώπου), ΜΟΝΟ αν μιλάμε για *ανθρώπινα υποκείμενα*. Ένα γεγονός, ένα εν γένει γεγονός όμως *οφείλει να είναι αντικειμενικό* στα μάτια *κάθε υποκειμένου*. Υπάρχει ένα τέτοιο γεγονός; Witt. και Nietzche λένε πως όχι.

Πως το καταλαβαίνουμε αυτό; Ο παραπάνω βασανισμός είναι αναντίρρητος ως τέτοιος σε έναν άνθρωπο, αλλά ας σκεφτούμε τι χάνουμε από το υποτιθέμενα εν γένει γεγονός μόλις μεταβούμε σε ένα άλλο υποκείμενο. Ένα σκύλο για παράδειγμα. Ο σκύλος ασφαλώς θα καταλάβει το ότι το αφεντικό του υποφέρει γιατί έχει κάμποση συναισθηματική νοημοσύνη. Ο λόγος είναι ότι βιολογικώς φέρει την ίδια δομή με τον άνθρωπο. Όμως από το 'γεγονός' του βασανισμού έχουμε ήδη χάσει το κεντρικό νόημα του συμβάντος ως 'βασανισμού'. Ο σκύλος δεν μπορεί να ξεχωρίσει αν πρόκειται για βασανισμό, ή για ένα γιατρό που χωρίς αναισθητικό προσπαθεί επειγόντως να εγχειρήσει κάποιον που αλλιώς θα χάσει τη ζωή του.

Αν δε, χάριν της φιλοσοφικής διερώτησης, πάμε σε μια τελείως άλλη μορφή ζωής, στο πως αντιλαμβάνεται το παραπάνω 'γεγονός' θα δούμε πλέον ότι το 'γεγονός' μας έχει χάσει κάθε παράμετρό του. Έχει γίνει ένα κενό σημαίνον, μια κενή νοήματος αλληλεπίδραση της ύλης. Τι είναι η 'κραυγή αγωνίας', τι είναι ο 'πόνος' για μια μορφή ζωής που δεν έχει στόμα και νευρικό σύστημα; Σε μια τέτοια μορφή ζωής δεν είναι καν προφανές πως οι δυο άνθρωποι που συμμετέχουν στο δρώμενο αποτελούν δυο ξεχωριστές έμβιες οντότητες. Τι είναι 'έμβιο'; Πως θα μπορούσε να αντιληφθεί μια τέτοια μορφή ζωής τη διαφορά ανάμεσα σε μια μηχανή αυτοκινήτου που γυρνάω το κλειδί και σβήνει, ησυχάζει, από έναν άνθρωπο που σταματάει η καρδιά του πεθαίνει, μένει ακίνητος;

Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει καθαυτό γεγονός. Όλα είναι ερμηνείες και καθαρός ανθρωπομορφισμός.

Αυτά τα ολίγα, ελπίζω όχι έξω από το πνεύμα Nietzche και Wittgenstein.

Πάντως πρέπει τώρα να διερευνηθεί πως το παραπάνω θα επιστρέψει χρήσιμο στα ανθρώπινα πράγματα. Σχετικά δείτε: J. Law, What's Wrong with a One-World World 

 

Derrida for dummies - Αποδόμηση

https://litlove.wordpress.com/2011/12/01/derrida-for-dummies/

Αποδόμηση είναι το ασταμάτητο ξεσκέπασμα της φαινομενολογίας της γλώσσας. Το ασταμάτητο ξεσκέπασμα του νοήματος.

Κάθε λέξη που έπεται μιας άλλης σε ένα κείμενο αλλάζει λίγο ή πολύ το νόημα αυτών που έχουν προηγηθεί. Αυτή είναι η différance του Derrida. H διαφορά στο νόημα που εισάγεται στα προηγηθέντα από κάθετι νέο.

Όπου "κείμενο", βλέπε οτιδήποτε είναι γλώσσα, με την ευρεία έννοια: γλώσσα του σώματος, νεύρα, θυμός κτλ, ή ακόμα και αυτό που περιμέναμε να ειπωθεί αλλά δεν ειπώθηκε. Όλα αυτά δημιουργούν ένα συγκείμενο μέσα στο οποίο πρέπει να εξεταστούν όλα τα υπόλοιπα.

Για παράδειγμα, η τελευταία λέξη μιας πρότασης που έμοιαζε να έχει πολύ συγκεκριμένο νόημα μέχρι εκείνη τη στιγμή, μπορεί να σηματοδοτεί ειρωνεία, πράγμα που αναποδογυρίζει το νόημα όλης της πρότασης που προηγήθηκε.

Ή το άγχος που διαφάνηκε στην εκφορά μιας πρότασης καθώς ο σύζυγος προσπαθεί να εξηγήσει που είχε εξαφανιστεί τόσες ώρες μπορεί να κάνει όλη την μέχρι εκείνη τη στιγμή πειστική αφήγησή του να ερμηνευθεί διαφορετικά, να ξεσκεπάσει την (υποτιθέμενη (ίσως)) απιστία του.

Κάθε μικρή λεπτομέρεια του κειμένου που μπορεί να προεξέχει (περίσσεια νοήματος) μπορεί να είναι το νήμα που ο προσεκτικός παρατηρητής τραβώντας το να ξηλώσει το πουλόβερ της κατά τα άλλα προσεκτικής και συνεκτικής αφήγησης.

Στον Derrida η γλώσσα είναι μια ατέρμονη αλυσίδα σηματοδοτήσεων.

Οι λέξεις διαφέρουν σχετιζόμενες μεταξύ τους και το νόημα των λέξεων είναι αποκλειστικά χαρακτηριστικό αυτής τους της διαφορικής συσχέτισης.(π.χ. "τρέχω" και "περπατώ" δεν μπορούν να εννοηθούν το ένα ανεξάρτητα από το άλλο - η πράξη που σε ένα συγκείμενο λέγεται 'τρέχει' σε άλλο λέγεται 'περπατά')

Οι λέξεις είναι κελύφη που μέσα κρύβονται διάφορες δυνατές σημασίες. Κάθε νέα λέξη που πέφτει σε ένα κείμενο αναστέλλει σημασίες από τις προηγούμενες λέξεις (διευκρινιστική λειτουργία)  ή ενεργοποιεί σημασίες στις προηγούμενες λέξεις που έμοιαζαν αποκλεισμένες (ανατροπή). (π.χ. Οι δυο τελευταίες σελίδες σε ένα βιβλίο μπορεί να δημιουργούν μια ανατροπή που να απαιτεί το ξαναδιάβασμα του βιβλίου από τη νεοεισαχθείσα σκοπιά).

Το "ίχνος" στον Derrida είναι η απούσα παρουσία που κάποιος καλεί (το "καλεί" όπως 'καλούμε' ένα δαίμονα) όταν αναφέρει λέξεις ή προτάσεις που έλκουν την καταγωγή τους στην παρουσία τους σε πληθώρα παρελθόντων κειμένων και έχουν υπερφορτιστεί με το νόημά τους.

Η αποδόμηση είναι σαν την ψυχανάλυση: και τα δυο προτσέσα ξεγυμνώνουν την φαινομενολογία της γλώσσας και της συμπεριφοράς για να διαφανούν από κάτω τα κρυμμένα νοήματα που δώσαν στην γλώσσα και στη συμπεριφορά την ιδιαίτερη χροιά τους (περίσσεια - βλέπε παραπάνω).

24 Hour Zizek part 3 - η μάσκα, η επανάσταση, η απεργία

Ο φετιχισμός του εμπορεύματος είναι ο πυρήνας του καπιταλισμού. Είναι μια ιδεολογική ψευδαίσθηση που ακόμα και όσοι δεν την πιστεύουν, εξακολουθούν να συμπεριφέρονται ως να μην ήταν ψευδαίσθηση. Έτσι, συνιστά πραγματικότητα· αφαίρεσέ την και η πραγματικότητα καταρρέει (δεν εξηγείται και δεν αναπαράγεται πλέον - ο καπιταλισμός την έχει ανάγκη). Όμως δεν μπορείς να την αφαιρέσεις: Η ψευδαίσθηση επιμένει ακόμα και αφού την αντιληφθείς ως τέτοια.

Πραγμοποίηση (sic) των ανθρώπων και των σχέσεων και προσωποποίηση των πραγμάτων: Ο άνθρωπος γίνεται πράγμα (εργατικό δυναμικό) και το πράγμα (προϊόν) αποκτά ιδιότητες παγανιστικής θεότητας, λατρεύεται, στην πράξη όμως, όχι στη ρητή συνειδητοποίηση. πχ. Για το εργοστάσιο που παράγει βίδες, η βίδα υπερδιογκώνεται σε μυθικές διαστάσεις, ενώ οι άνθρωποι γίνονται οι υπηρέτες της, που την φροντίζουν και την έχουν για πρώτο μέλημά τους.

Ο κοινωνικός ρόλος ως μάσκα που κρύβει (προσωρινώς υποτίθεται):
"Είμαι άνθρωπος, έχω βάθος, λεπτά αισθήματα, ο πόλεμος είναι απαίσιο πράγμα, κτλ (abstract pacifism: αφηρημένος ειρηνισμός)", είπε ο ισραηλινός στρατιώτης, " δεν πρέπει να με απομειώνει κανείς σε στρατιώτη που κάνει αγριότητες". Τότε τι διάβολο κάνεις στον πόλεμο;

Η μάσκα φέρει περισσότερη αλήθεια από το πρόσωπο που κρύβει. Αλήθεια που υποδεικνύεται από το ότι το πρόσωπο εξακολουθεί να την φοράει.

Ο Μπρέχτ εμφάνιζε συχνά στο θέατρό του τους χαρακτήρες ως αφηρημένες προσωποποιήσεις του κοινωνικού τους ρόλου. Αν και θα μπορούσε να κατηγορηθεί για υπεραπλούστευση, είχε αλήθεια η τεχνική του. Έκανε έτσι σαφές ότι ο καθένας είναι (με την φιλοσοφική έννοια) η μάσκα που έχει επιλέξει, και το υπόλοιπο υποτιθέμενο βάθος πίσω από τη μάσκα είναι για φαντασιακή αυτοκατανάλωση.

Το υποτιθέμενο βάθος μάλιστα είναι στην πραγματικότητα το ασυνείδητο ψέμα, η μάσκα που κρύβει αυτό που κάνεις Εκεί Έξω.

Ο προβληματισμός του Freud δεν ήταν ότι ό,τι και να κάνουμε σκεπτόμαστε το σεξ, αλλά τι σκεπτόμαστε όταν κάνουμε σεξ. (Η λακανική διαρκής επιθυμία, η μετάθεση της επιθυμίας)

H αριστερά είναι σε μεγαλύτερη κρίση από την κρίση στην οποία βρίσκεται ο κόσμος.

Ορθόδοξοι, δογματικοί μαρξιστές: Παπαρήγα. Αυτοί αθέλητά τους κάνουν ότι μπορούν για να μην αλλάξει τίποτα.

Η φαντασίωση της επανάστασης: Τόσα χρόνια που υπήρχε στον δυτικό κόσμο ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας και μια επιφαινόμενη ανάπτυξη, η αριστερά έπαιζε την Κασσάνδρα: Είναι όλα μια φούσκα, θα σκάσει, θα έρθει κρίση, και τότε θα έρθει η ώρα μας. Και όντως, έσκασε η φούσκα, ήρθε η κρίση. Και που είναι η αριστερά με την πρότασή της;

Ο 20ος αιώνας έχει τελειώσει, μαζί με την δογματική μαρξιστική αφήγηση (το κόμμα, ο προλετάριος, η επανάσταση, κτλ). Οι διανοούμενοι πρέπει να σταματήσουν την μπλόφα. Πρέπει να παραδεχτούν ότι δεν έχουν τη λύση. Πρέπει να σταματήσουν να περιμένουν το σημειακό Γεγονός (τη συνειδητοποίηση του προλετάριου) που μαγικά θα σημάνει την Επανάσταση.

Αυτή τη στιγμή η αριστερά δεν έχει καμιά αντιπρόταση στον καπιταλισμό. Είτε προτείνει να τον αναμορφώσει αποκαθιστώντας το κράτος πρόνοιας, είτε απλώς να τον σώσει κάνοντας διορθώσεις, και στις δυο περιπτώσεις παραδεχόμενη ότι δεν υπάρχει τίποτα άλλο διαθέσιμο παρά ο καπιταλισμός.

Συνολικά δηλαδή, η αριστερά είτε προσπαθεί να ζήσει με τον καπιταλισμό, είτε παίζει τον τσάμπα μάγκα, μένοντας προσκολλημένη σε μια βολεμένη all-weather δογματική μαρξιστική αφήγηση που δεν την δεσμεύει σε τίποτα (απλώς επαναλαμβάνει σαν κασσετόφωνο τα ίδια), και φαντασιωνόμενη την Επανάσταση (που φροντίζουν να μην έρθει ποτέ). Εξαιτίας αυτού του όχι-τώρα, όχι-εδώ, η Επανάσταση πρέπει να γίνει αλλού, ποτέ εδώ, να μην ταράξει τη ζωή των επαγγελματιών μαρξιστών, της μισθωτής "μπουρζουαζίας".

Στον κλασσικό μαρξισμό, οι άνεργοι είναι ο πάντα έτοιμος για εργασία στρατός που πιέζει τα μεροκάματα των υπολοίπων κάτω. Πλέον οι άνεργοι έχουν μετασχηματιστεί. Υπάρχουν ολόκληρες τάξεις ανθρώπων που βγαίνουν στην ανεργία αλλά δεν είναι απλώς άνεργοι, αλλά μόνιμα μη-δυνάμενοι να ξαναεργαστούν (πχ. 50άρηδες απολυμένοι από εργοστάσια) και υπάρχουν και νέοι που σπουδάζουν και ξέρουν εξ αρχής ότι δεν θα καταφέρουν να βρουν αξιοπρεπή δουλειά στο αντικείμενό τους. Η έννοια του προλετάριου πρέπει να διανοιχθεί ώστε να περιέχει και τους παραπάνω μέσα της.

Η απεργία έχει γίνει το προνόμιο της μισθωτής "μπουρζουαζίας". Δεν είναι απεργίες προλετάριων αλλά απεργίες της μεσαίας τάξης που το βασικό κοινωνικό αίτημα είναι να παραμείνουν πάνω από τους εργάτες, να μην προλεταριοποιηθούν. Οι πραγματικοί εργάτες (εργοστάσια, ορυχεία κτλ) δεν τολμούν να απεργήσουν.

Ποια είναι η αυθεντική εργατική τάξη στον μεταμοντέρνο καπιταλισμό;
Πρέπει να αποφύγουμε τα δυο άκρα.

1. Μaoist view: Έχουμε καπιταλιστικά κράτη και κράτη προλεταρίων (third world vs first world)
Δεν είναι ακριβώς έτσι γιατί για παράδειγμα εντός Αμερικής είναι αμέτρητες οι πόλεις φαντάσματα εξαιτίας του παγκόσμιου καπιταλισμού.

2. οι Intellectual workers ως (η μόνη πλέον) εργατική τάξη (ψηφιακή εποχή, δυναμικές εταιρείες (Αpple) κτλ)
Δεν θα πρέπει ποτέ να μιλάμε για Αpple χωρίς να βάζουμε δίπλα την κινέζικη Foxconn που με τα εργοστάσια της στην Κίνα συναρμολογούν τα προϊόντα της Apple. Στην Foxconn και στις λοιπές εταιρείες που αποτελούν το έτερον ήμισυ των εταιρείων της ψηφιακής εποχής και του μεταμοντέρνου καπιταλισμού οι εργαζόμενοι αυτοκτονούν από την υπερβολική πίεση, δηλαδή όχι μόνο τους εκμεταλλεύονται με την Μαρξική έννοια (ότι τους παίρνουν την υπεραξία και τους αποξενώνουν από το προϊόν που παράγουν), αλλά τους εκμεταλλεύονται και ως φυσικές οντότητες μέχρι του σημείου της αυτοκτονίας.

Περί φιλανθρωπίας
Η φιλανθρωπία πλέον είναι βασικό μέρος της καπιταλιστικής μηχανής. Πρώτον αποτρέπει με το φιλότιμο όσα αν συμβούν θα πλήξουν την λειτουργικότητα που φαντασιώνεται/για την οποία θέλει να μας πείσει. Δεύτερον, αποτρέπει δια της απασχόλησης με την φιλανθρωπία την πιθανότητα να σκεφθεί κάποιος την θεωρητική ανατροπή της.

Λέει πχ. ο Gates (γνωστόν για το μεγάλο φιλανθρωπικό του έργο (δεν είναι ειρωνεία)): Οι αριστεροί θέλουν να μας βάλουν σε συζητήσεις για σοσιαλισμούς και θεωρίες, την ώρα που παιδάκια στην Αφρική πεθαίνουν. Ας αφήσουμε τα λόγια και ας δράσουμε· όλοι μαζί μπορούμε, κτλ κτλ. Μετατοπίζεται δηλαδή ο καπιταλισμός στη σφαίρα της συμπαντικής τάξης, εξισώνεται με φυσικό φαινόμενο που απλώς υπάρχει και θα υπάρχει, σαν τον σεισμό, και κοιτάμε τι μπορούμε να κάνουμε για τους πληγέντες.

Το νόημα είναι: Κάνε κάτι, μη το σκέφτεσαι, μην αναλώνεσαι σε θεωρίες. Γιατί η θεωρία μπορεί να προκαλέσει συνειδητοποίηση του αιτίου που γεννάει τα προβλήματα. Και τότε κάποιοι θα χάσουν τα χρυσά κουτάλια τους. Γενικώς, είναι άλλη μια φορά το γνωστό έργο: Τα κέρδη μας ιδιωτικά, οι ζημιές δημόσιες. Και παίζεται είτε δια της βίας (ανακεφαλαιοποίηση), είτε εθελοντικά δια των ενοχών όπως περιγράφηκε παραπάνω.

Το εργαλείο που λέγεται "κάνε κάτι και μην το σκέφτεσαι" έχει βρει την σατανική του ενσάρκωση στην τελευταία μόδα του "από κάθε SMS που στέλνεις, 1 σέντ πάει στα παιδιά της Αφρικής" και "με κάθε κύπελλο καπουτσίνο, 1 σέντ πάει στα παιδιά της Μαλαισίας για καθαρό νερό". Έτσι, μπορεί κανείς ταυτόχρονα με το να είναι (υπερ)καταναλωτής, να έχει και καθαρή τη συνείδησή του ότι κάνει και το φιλανθρωπικό του έργο.

Περί φιλελεύθερου μοντέλου
Μπορεί μόνο να πετύχει με πολύ ισχυρή κοινωνική πολιτική να το στηρίζει.

Περί μάχης
Πολιτική είναι να ξέρεις ποια μορφή πρέπει σε κάθε περίπτωση να έχει η μάχη. Άλλες φορές χρειάζεται να απέχεις ακόμα και από διάλογο αν αυτός που σε καλεί υποκρίνεται και σε θέλει για συνένοχο, άλλες φορές να κάνεις πόλεμο και άλλες φορές να προσπαθήσεις να καταφέρεις μικρά πράγματα.

Περί εξέγερσης (αγανακτισμένοι κτλ)
Δεν είναι σωστή προσέγγιση· βασίζεται στην ελπίδα ότι κάπως σε κάποια στιγμή θα κλιμακωθούν καθολικά.

Επίσης πρέπει να παρατήσουμε κάποτε τις δυο κύριες μορφές ριζοσπαστικών κινημάτων του εικοστού αιώνα: σοβιετικός σταλινισμός και σοσιαλδημοκρατία με κράτος πρόνοιας. Πρέπει να επανεφεύρουμε, και το ερώτημα είναι πως, σώματα αποφάσεων μεγάλης κλίμακας (πέρα από κράτη και έθνη). Η ιδέα της άμεσης δημοκρατίας, των λαϊκών, τοπικών συνελεύσεων στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο, δεν βγάζει πουθενά. Στη Βενεζουέλα, κάθε τόσο ο Τσάβες έδινε από ένα εργοστάσιο στους εργάτες να το διοικήσουν, και πάντα, ένα χρόνο μετά το εργοστάσιο είχε φαληρίσει.

24 Hour Zizek part 2 - οι αγορές ως υπαρκτό υποκείμενο - θεότητες

Hegel: Αυτό που λες είναι πολύ σημαντικότερο από αυτό που ήθελες να πεις (και δεν λες). Ή αλλιώς, αυτό που παριστάνεις πως είσαι είναι πολύ σημαντικότερο από αυτό που ισχυρίζεσαι πως είσαι.

Αυτό που αντιλαμβάνεσαι στον εαυτό σου ως μάσκα (αυτό το οποίο λες ότι προσποιείσαι όταν το κάνεις), είναι η αλήθεια σου, και αυτό που αντιλαμβάνεσαι ως εσωτερική απόσταση από τις πράξεις σου, είναι ψέμα.

Με λίγα λόγια, είσαι αυτό που κάνεις. [βλ. ανθρωπισμός]

Περί αγορών (the market)
Το να λέμε ότι το χρηματιστήριο είναι στην πραγματικότητα άνθρωποι που ανταλλάσσουν, εμπορεύονται, επικοινωνούν και δουλεύουν είναι υλισμός που δεν μας πάει παρακάτω, δεν εξηγεί τα πράγματα που βλέπουμε να συμβαίνουν.

Marx: Στην καθημερινότητα έχουμε να κάνουμε με διάφορα αγαθά, τραπέζια, καρέκλες, χρυσό, χρήμα και δεν βλέπουμε αυτά να είναι κάτι παραπάνω από απλά υλικά αγαθά. Μόνο η κριτική ανάλυση μας δείχνει ότι ο κόσμος των αγαθών είναι ένας εγελιανός κόσμος από αφηρημένες οντότητες που αλληλεπιδρούν.

Δηλαδή ενώ θεωρούμε ότι τα αγαθά είναι απλώς αγαθά με τίποτα το μυστικιστικό επάνω τους, στην πραγματικότητα δεν συμπεριφερόμαστε αναλόγως. Μπορεί όλοι να γνωρίζουν ότι οι αγορές δεν είναι κάποιο υπαρκτό υποκείμενο, αλλά συμπεριφέρονται ως οι αγορές όχι μόνο να είναι υποκείμενο αλλά ως να ήταν κάποιες θεότητες που κάποτε "εκφράζουν την δυσπιστία τους" προς τα μέτρα λιτότητας που πάρθηκαν σε κάποια χώρα, κι ύστερα με τα σημάδια τους θα γίνεται σαφές ότι οι "αγορές δεν είναι ικανοποιημένες· θέλουν κι άλλες θυσίες".

Αυτή την προσποίηση, λέει ο Ζίζεκ επικαλούμενος τον Hegel, μπορεί να την κοροϊδεύουμε ως τέτοια (χαχα, πλάκα δεν έχει να παριστάνουμε ότι οι αγορές είναι υπαρκτές θεότητες;), αλλά αποτελεί την αλήθεια μας και την πραγματικότητά μας, αφού αυτή η υποτιθέμενη προσποίηση ενσαρκώνεται στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.

Στο μέτρο αυτό, ο καπιταλισμός είναι κανονική θρησκεία (W. Benjamin).

24 Hour Zizek part 1 (Hegel, Marx - abstract vs. reality)

Hegel, Marx: Τα αντικείμενα (η πραγματικότητα) είναι αφηρημένα (abstract). Οι συλλήψεις (ιδέες-concepts) είναι συμπαγείς (concrete).

Π.χ. Το μικρόφωνο θα έλεγε κανείς ότι είναι ένα συμπαγής οντότητα (και όντως είναι, αλλά σε ένα επίπεδο που δεν μας χρησιμεύει στην φιλοσοφικοκοινωνική ανάλυση). Όμως η ύπαρξή του έγινε δυνατή μόνο μέσα από μια τεράστια αλυσίδα τεχνολογικών εξελίξεων, μουσικής κουλτούρας κτλ κτλ., ενώ η  ύπαρξή του έκανε δυνατή την αναπαραγωγή μουσικής, το να μιλάει ένας σε πολλούς σε κοινωνικές μαζώξεις κτλ. Έτσι, αυτό που φαίνεται συμπαγές αντικείμενο δεν είναι παρά ένα περίπλοκο δίκτυο κινούμενων σχέσεων (totality στην εγελιανή ορολογία).

Το point του είναι ότι οι αφηρημένες έννοιες δεν είναι απλώς επιστημολογικές κατηγορίες που αφορούν φιλοσόφους, αλλά συνιστούν ισότιμα με την ύλη την πραγματικότητα και παράγουν πραγματικότητα.

Παράδειγμα, σε σχέση με τα επαγγέλματα 

Στον μεσαιωνικό κόσμο υπήρχαν τσαγκάρηδες, σιδεράδες, ιππότες. Αυτές οι ενασχολήσεις συνιστούσαν κεντρικό κομμάτι της ταυτότητας των ανθρώπων. Κανένας δεν έλεγε το επάγγελμά μου είναι σιδεράς ή ιππότης. Γι' αυτό δεν υπήρχε καν η έννοια του επαγγέλματος, παρά μόνο ίσως στο μυαλό κάποιων φιλοσόφων που θα ήθελαν να φτιάξουν μια αφηρημένη δομή, μια επιστημολογική κατηγορία που να περιλαμβάνει όλες τις ενασχολήσεις.

Σήμερα όμως στον καπιταλισμό που ο καθένας μπορεί να έχει σπουδάσει πληροφορική και να κάνει σήμερα τον υπάλληλο σε τηλεφωνικό κέντρο, και αύριο τον σερβιτόρο σε ταβέρνα, όχι μόνο υφίσταται η αφηρημένη έννοια του επαγγέλματος, αλλά έχει γίνει κοινωνική πραγματικότητα. Αν κάποτε κύριο κομμάτι της ταυτότητας κάποιου συνιστούσε το ότι είναι αγρότης, σήμερα αυτό το κομμάτι ταυτότητας έχει αντικατασταθεί από την αντίστοιχη αφαίρεση: είμαι εργατικό δυναμικό. Ως τέτοιο, μπορεί να κάνω σήμερα αυτό, και αύριο το άλλο.

Αυτό μας πάει στην καρτεσιανή πρόσληψη του ανθρώπου (σκέφτομαι άρα υπάρχω): Αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως μια αφαιρετική υποκειμενικότητα και όλες μας οι συμπαγείς ενσαρκώσεις αυτής της αφαίρεσης είναι ενδεχομενικές. Σε αυτό τον βαθμό, μπορούμε να επανεφεύρουμε την ενσάρκωσή μας με όποιον τρόπο επιθυμήσουμε. Μιλάμε λοιπόν για μια φιλοσοφία που θέτει τις βάσεις για την ριζική απελευθέρωση. Μια απελευθέρωση που αναγνωρίζοντας αυτή την ενδεχομενικότητα στο ποιος είμαι και στο ποια είναι η κουλτούρα μέσα στην οποία μεγάλωσα, με κάνει να αντικαθιστώ την συνολική μου ταυτότητα και αντίληψη του εαυτού μου με την αφηρημένη έννοια της καθολικότητας (εγώ είμαι εγώ, αλλά τι είναι αυτό το 'εγώ' δεδομένου του ότι θα μπορούσα να είμαι/γίνω οποιοσδήποτε άλλος;).

Κατά τον Μαρξ αυτό ακριβώς είναι ο προλετάριος: Μια υποκειμενικότητα άνευ συμπαγούς ουσίας. Μια και ό,τι παράγει δεν του ανήκει, απομειώνεται στην αφηρημένη έννοια του "εργατικού δυναμικού" και ως τέτοια προσλαμβάνει τον εαυτό του και ως τέτοια υφίσταται εντός της κοινωνικής πραγματικότητας.

Μελαγχολία και Πένθος

Μια ανάγνωση με αφορμή τον Λακάν:

Πένθος είναι η βύθιση στην απώλεια και άρα η διάσχισή της, ώστε να προχωρήσω τη ζωή.

Μελαγχολία είναι η στάση στην απώλεια, η καθηλωτική μη-αποδοχή της.

Επίσης όμως, μελαγχολία μπορεί να είναι και το εκ των προτέρων πένθος μιας επικείμενης (ή φαντασιούμενης) απώλειας. Μια αγάπη που θα χαθεί στο τέλος του καλοκαιριού, την πενθούμε πριν ακόμα χαθεί.

Με αυτή την έννοια, ίσως η μελαγχολία είναι καταστατική ανθρώπινη κατάσταση, μια και όλα κινούνται κάτω από τη σκιά του επικείμενου θανάτου.

Αρχαϊκός, ανιστορικός άνθρωπος και μυθοτελετουργίες

Ο αρχαϊκός άνθρωπος βίωνε ένα κόσμο, αναπόσπαστο μέρος του οποίου ήταν και ο ίδιος. Οι μυθοτελετουργίες, με την επαναληπτικότητά τους, τον βοηθούσαν να επικυρώνει διαρκώς την ιερή και ασάλευτη τάξη των πραγμάτων, μέρος της οποίας ήταν και ο ίδιος. Με αυτό τον τρόπο κρατιόταν μακριά από την ιστορικότητα, από την διεκδίκηση δηλαδή δικαιώματος παρέμβασης στην ροή των πραγμάτων.

είναι η ελευθερία επιλογής, ελευθερία;

Όχι, δεν είναι. Η ελευθερία δεν είναι με κανένα τρόπο το δικαίωμα επιλογής. Αν ήταν έτσι, τότε ο κρατούμενος των ινδιάνων που τον θέτουν εμπρός στο δίλημμα τσιτσί-ή-θάνατος (που μπορεί να μην ξέρουμε τι είναι το τσιτσί, αλλά δεν ακούγεται κάτι καλό) είναι ελεύθερος στο μέτρο που έχει δικαίωμα επιλογής. Δεν μπορεί όμως κανείς να είναι ελεύθερος απέναντι σε ένα πεδίο επιλογών έξωθεν καθορισμένο.

Ελευθερία είναι να μπορείς να ορίσεις μόνος σου το πεδίο των επιλογών σου. Και σίγουρα δεν συμπεριλαμβάνει και τη δυνατότητα να πραγματώσεις εν τέλει την επιλογή σου. Είναι ένα καθαρά εσωτερικό ζήτημα που δεν μπορεί να υπόκειται σε καμιά εξωτερική αναγκαιότητα.

Απόλυτη ελευθερία είναι να μη θέλεις τίποτα.

Ο Πλωτίνος, το ιεραρχικό σχήμα Εν - Νους - Ψυχή και η σύνδεση με το νεοπλατωνικό

Το Εν είναι η απόλυτη απλότητα από την οποία απορρέει ο κόσμος. Πως το Εν όμως δημιουργεί τον κόσμο; Πως γίνεται το μαγικό βήμα με το οποίο το Εν γίνεται δυο παραμένοντας όμως πάντα Εν;

Γίνεται όταν το Εν σκέφτεται τον εαυτό του. Έτσι παραμένει Εν μεν, αλλά έχει κάνει το πρώτο αλματώδες βήμα προς τη σύνθεση. Μετά, η δημιουργία του κόσμου is just history.

Κάθε κίνηση της απλότητας προς κάτι συνθετότερο είναι αναγκαστικά μια κίνηση από το υψηλότερο προς το ευτελέστερο. Ευτελέστερο, γιατί έχει ανάγκη από άλλα...

Η διαφορά του Ενός από τον εαυτό του είναι ο νους.

Κλιμακωτή οντολογία:
Εν (απολύτως άρρητο) -> Νους (απολύτως πνευματικό) -> Ψυχή (λιγότερο πνευματικό - περιλαμβάνει και δεδομένα εξωτερικής πραγματικότητας) -> Κόσμος

Ο κόσμος του κακού είναι όταν η ψυχή μείνει στην ύλη και απορρίψει το πνευματικό. Το κακό είναι η αποσύνδεση δηλαδή.

Το αίτημα του Πλωτίνου ήταν η πνευματική λύτρωση του ανθρώπου.

Ο κόσμος στον Πλωτίνο οντολογικά είναι απολύτως πνευματικός. Η ψυχή δηλαδή δημιουργεί την ύλη. Ή αλλιώς η ύλη είναι ενέργημα της ψυχής του κόσμου.

Το πλωτίνειο ιεραρχικό οντολογικό σχήμα διατηρεί πλήρως τη συνέχεια του: Δεν υπάρχει αποκοπή από το ένα επίπεδο στο άλλο. Ο νους δηλαδή μπορεί να στραφεί και να ορά το Εν, όπως και η ψυχή τον νου. Παρομοίως και ο κόσμος την ψυχή. Αυτή η διατήρηση της συνέχειας επιτρέπει την ανάταξη των πραγμάτων προς υψηλότερα επίπεδα (κάτι ανάλογο με τον πλατωνικό κόσμο των ιδεών που στρέφονται προς το Αγαθό).

παρόμοιο σχήμα:
Νεοπλατωνική φιλοσοφία: Μονή (αρχική μοναξιά) - Κάθοδος (απορροή) - Επιστροφή (ανάταξη)

Σημείωση: Ο Πλωτίνος ήταν Πλατωνιστής και άνοιξε το ρεύμα προς τον νεοπλατωνισμό.

Όλα τα παραπάνω έχουν το νόημα να μπορούμε να επιστρέψουμε από τον κάτω κόσμο μας προς τα πάνω - να μας δώσουν ένα τρόπο βηματισμού προς το Εν.

Στάδια της (νεοπλατωνικής - πλωτίνειας) επιστροφής:

Α. Κάθαρση
Απαλλαγή της ψυχής από όλα τα παράσιτα: υλικές ορέξεις και επιθυμίες.

Β. Φωτισμός
Η ψυχή ξαναβρίσκει τον εαυτό της και επανεντάσσεται οργανικά στο χώρο του νου.

Γ. Θέωση
Η εκτόξευση προς το Εν.

Η πνευματική ζωή είναι η δυνατότητα να ελευθερωνόμαστε από τα πράγματα ορίζοντας εμείς αυτά κατά πως σκεπτόμαστε, αντί να ορίζουν αυτά εμάς, δηλαδή αντί να προσαρμοζόμαστε σε αυτά και να σκεπτόμαστε σύμφωνα με τις συνθήκες που μας υποβάλουν.

Μέσα μας βρίσκονται οι πηγές της πραγματικότητας.

Είναι η πρώτη φιλοσοφία που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα ενός κόσμου που παγκοσμιοποιείται (ρωμαϊκή αυτοκρατορία). Σε ένα τέτοιο κόσμο διαφορετικών πραγματικοτήτων δεν μπορεί να υπάρξει παράγων συνεχείας και συνοχής παρά μόνο εντός. Απαντάει δηλαδή ο Πλωτίνος με τη φιλοσοφία του στο αίτημα για διαχείριση των πολλαπλών ταυτοτήτων: Είμαι πχ. Έλληνας αλλά είμαι και Ρωμαίος πολίτης. Το εντός συναιρεί τις μερικότητες και συστήνει μια καθολική ταυτότητα.